पालघर : पालघर जिल्ह्यातील डहाणू तालुक्यामध्ये चारोटीजवळ मुंबई- अहमदाबाद महामार्गावर विवळवेढे येथे सुप्रसिद्ध महालक्ष्मी मातेचं मंदिर आहे. हे एक जागृत देवस्थान म्हणून प्रसिद्ध आहे. ठाणे, पालघर जिल्ह्यातील भाविकांबरोबर गुजरात,राजस्थान,मुंबई, पुणे मधील भाविक येथे मोठ्या प्रमाणात येतात. सुरतमधील भाविकांची ही या देवीवर विशेष श्रध्दा आहे. दरवर्षी येथे चैत्र पोर्णिमेपासून म्हणजेच हनुमान जयंतीपासून महालक्ष्मी मातेची यात्रा भरत असते. मात्र कोरोना संकटाच्या पार्श्वभूमीवर अनेक वर्षांपासून परंपरागत सुरू असलेला हा यात्रा उत्सव गेल्या दोन वर्षांपासून बंद होता. परंतु सध्या कोरोनाचे संकट कमी झाल्याने यावर्षी हनुमान जयंतीपासून सुप्रसिद्ध असलेल्या डहाणूच्या महालक्ष्मीच्या यात्रा उत्सवाला सुरुवात झाली आहे. हनुमान जयंतीपासून पुढील १५ दिवस हा यात्रा उत्सव असणार आहे. या यात्रेच्या पार्श्वभूमीवर येथे येणाऱ्या भाविकांच्या सोयीच्या आणि सुरक्षिततेच्या दृष्टीने सर्व तयारी करण्यात आली आहे.
महालक्ष्मी देवीला होमाच्या दिवशी जव्हारच्या राज घराण्याकडून प्रतिवर्षी खणा नारळांची ओटी भरून साडी चोळी अर्पण करून पाच मीटर लांब झेंडा चढविला जातो. ही प्रथा अजूनही परंपरेनुसार सुरू आहे. चैत्र महिन्याच्या पौर्णिमेपासून ही यात्रा सुरू होत असली तरी वर्षभर देवीचे बारसी, नवरात्र आदी उत्सव मोठ्या उत्साहात होत असतात. यात्रेदरम्यान चैत्र पौर्णिमेला पहिला आणि अष्टमीला दुसरा होम असतो. या शक्तीमातेला येथील आदिवासी समाजाबरोबरच कुणबी, मांगेला, गुजराती समुदाय आपली कुलस्वामीनी मानतो. या मंदिरातील पुजारी हे आदिवासी समाजातील सातवी कुटूंबातील आहेत.
अशी आहे आख्यायिका :
डहाणूतलं हे सुप्रसिद्ध महालक्ष्मी मातेचं मंदिर. जे पालघर जिल्ह्यातल्या डहाणू तालुक्या मधल्या मुंबई – अहमदाबाद राष्ट्रीय महामार्गा लगत वसलेलं आहे. हे एक जागृत देवस्थान म्हणून प्रसिद्ध आहे. या महालक्ष्मी मातेच्या मंदिराची ठाणे गॅझेट मध्ये नोंद असून याला पांडव कालीन इतिहास आहे.
महालक्ष्मी माता कोल्हापूरहुन सूरतला जात असताना कोल्हापूरच्या महालक्ष्मीला गुजरातमध्ये वास्तव्य करण्याची इच्छा झाली असता, वाटेत विवळवेढे डोंगरा दरम्यान विश्रांतीसाठी देवी मुसळ्या डोंगराजवळ गेली.पुढे देवीला भक्तांची आवश्यकता वाटली. त्यामुळे येथील कान्हा ठाकूर नावाच्या व्यक्तीस देवीने स्वप्नात जाऊन दृष्टांत दिला. आणि पुजा करण्यास सांगितले. कान्हा ठाकूर मोठ्या श्रद्धेने पुजा करू लागले.आणि मग देवी डहाणूला विवळवेढे येथे स्थायिक झाली अशी नोंद पुराणात आहे.आणि महालक्ष्मी देवीच्या प्रसिद्ध केलेल्या पुस्तकात आहे.
मध्यरात्रीची ध्वजारोहणाची परंपरा :
चैत्र शुद्ध पौर्णिमेला पहिल्या होमाच्या दिवशी मध्यरात्री बारा वाजता पुजारी ध्वज, पुजेचे साहित्य नारळ घेऊन वेगाने पायथ्याच्या मंदिरापासून धावत निघतो. तीन वाजता तो डोंगरावर चढतो. तेथे तुपाचा दिवा लावून ध्वज फडकवतो. ध्वज लावल्यानंतर सकाळी 7 वाजता परत येतो.हे दृश्य पाहण्यासाठी असंख्य भाविक मार्गात बसलेले असतात. त्यावेळी त्याच्या अंगात देवी संचारते असे म्हणतात. ध्वज लावण्याचे ठिकाण डोंगरावरील देवीच्या पूजेच्या स्थानापासून सहाशे फुट उंचीवर आहे. ध्वज लावण्यासाठी जो खांब असतो तो दर पाच वर्षांनी बदलला जातो.ध्वज लावण्याचे हे देवकार्य वाघाडी येथील मोरेश्वर सातवी परंपरेने करतात.
प्रसिद्ध महालक्ष्मी मातेचे मूळ वास्तव तिथल्याच एका डोंगरावर आहे. परंतु या डोंगर माथ्यावर जाणारी वाट अत्यंत अडचणीची व धोकादायक असल्याने देवीचे पुजारी आणि भाविकांच्या सहकार्याने मंदिर डोंगर पायथ्याशी बांधण्यात आले. परंतु आता मात्र दानशूर भाविक नारायण जावरे यांच्या प्रयत्नाने देवीचे मंदिर मुळ वास्तव असलेल्या डोंगरावरही सुंदर बांधले आहे. त्यास” महालक्ष्मी गड” म्हणून ओळखले जाते.
हे पांडवकालीन जागृत देवस्थान असल्या कारणाने हनुमान जयंती म्हणजे चैत्र शुद्ध पौर्णिमेपासून ते अमावस्येपर्यंत अशा पंधरा दिवसांच्या काळात येथे दरवर्षी भव्य अशी यात्रा भरते. आणि यात्रेच्या काळादरम्यान लाखोंच्या संख्येनं इथं देवीच्या दर्शनासाठी भाविकांची रीघ लागलेली असते. या यात्रेला महाराष्ट्र राज्यासह गुजरात आणि राजस्थान हुन ही भाविक दरवर्षी मोठया प्रमाणात हजेरी लावत असतात.या यात्रेसाठी प्रशासनाकडून मोठ्या संख्येनं चोख बंदोबस्त लावण्यात आला आहे. तरकोणताही अनुचित प्रकार घडू नये म्हणून मंदिराकडून संपूर्ण यात्रेवर सीसीटिव्ही च्या माध्यमातून नजर ठेवण्यात येत आहे.
